وُلد عبد الله أوجلان، بحسب زعمه، في بلدة خلفتي التابعة لولاية شانلي أورفا جنوب غرب تركيا، من أمّ تركيّة وأبٍ كرديّ. وتذكر بعض التقارير أن مولده ما بين 1947 و1948، إلا أن السجلات الجامعية تُظهر أنه من مواليد 1951.

ومن المثير للاهتمام أن أوجلان، الذي لم يكن زعيمًا عاديًا بل كان معبودًا لأعضاء منظمة حزب العمال الكردستاني (PKK) الإرهابية ومؤيديها، كان يحلمُ بأن يكون جنديًا في طفولته، وفقًا لمصادر موثوقة. لكنه عندما لم يتمكن من اجتياز امتحانات الثانوية العسكرية، التحق بثانوية الأناضول للسجل العقاري المهنية. والغريب أن زعيم المنظمة الماركسية اللينينية كان في السابق محافِظًا (يمينيًا إسلاميًا). وبحسب كتاب “الملفّ الكردي” للصحفي أوغور مومجو، وهو من أهمّ الصحفيين الأتراك وقد اغتيل عام 1993، كان أوجلان يصلّي في مساجد أنقرة أحيانًا، ويشارك في الأنشطة المناهضة للشيوعية، وينضمّ إلى اجتماعات جمعية مكافحة الشيوعية.

بينما كان أوجلان يمارس عمله كموظف في ديار بكر عام 1969، التحق بكلية الحقوق، وفي العام ذاته نقل تعليمه إلى كلية العلوم السياسية في جامعة أنقرة. وخلال سنوات دراسته الجامعية، أصبح مهتمًا بالآراء الشيوعية. انضمّ أوجلان في الجامعة إلى مجموعة لها صلة بـ “جبهة حزب التحرير الشعبي التركي” (THKP-C) الماركسية اللينينية، التي تبنّت حرب العصابات تحت قيادة معراج أورال، المعروف في سورية باسم علي كيالي، على الرغم من أنه لم يكن عضوًا في تلك الجبهة.

ومن الأمور المثيرة للاستغراب، أن رئيس حزب وطن (vatan partisi) دوغو بيرينجيك، المعروف بتأييده الصريح لبشار الأسد والذي يدعو اليوم للتعاون مع النظام السوري لمواجهة حزب العمال الكردستاني (PKK)، اعتُقل عام 1972 مدة 7 أشهر، بتهمة توزيع منشورات للحزب الثوري الشيوعي الذي كان يترأسه في تلك الفترة، وكان قد التقى بأوجلان في تشرين الأول/ أكتوبر 1989 ونيسان 1991، في سهل البقاع اللبناني الذي كانت تحت سيطرة سورية.

أوجلان الذي بدأ يحلم بدولة كردستان اشتراكية بدأ يحشد المؤيدين لمشروعه عام 1973، ويجري اجتماعاته في منزلٍ استأجره مع أصدقائه في أنقرة. بعد عام، تحولت تلك الاجتماعات إلى منظمة سميت بـ “جمعية أنقرة الديمقراطية للتعليم العالي”. وبعد وقت قصير، بدأت هذه الجمعية ممارسة أنشطة دعائية موجهة للشباب الكردي، وذلك من خلال نقل مقرّها إلى منطقة جنوب شرق تركيا حيث يوجد الأكراد بكثافة. ومن بين مؤسسي هذه الجمعية أسماء بارزة في إدارة تنظيم حزب العمال الكردستاني (PKK) الإرهابي، كـ جميل بايق ودوران كالكان ومصطفى كاراسو.

تم إغلاق الجمعية عام 1975 بسبب دعاياتها الشيوعية، ومع ذلك استمرّت المجموعة الصغيرة التي انطلقت من أنقرة في النمو مع وجود المتعاطفين جنوب شرق البلاد، وذلك من خلال تسمية أنفسهم بـ “الآبوجيين”، وسمّيت أنشطتهم بـ “الآبوجية”، انطلاقًا من كلمة “آبو”، وهي اختصار لـ عبد الله (الاسم الأول لأوجلان) بين الأكراد. بدء الآبوجيون عام 1978 بإبراز اسمهم عن طريق استهداف العشائر الكردية في جنوب شرق تركيا على وجه الخصوص، وكان الهدف من ذلك إيقاف وتخويف من سيعارضهم من الأكراد، أو قطع الطريق على المجموعات التي يمكن أن تكون بدائل عنهم. في 27 تشرين الثاني/ نوفمبر 1978، في اجتماع جرى في حي (فيس) في بلدة ليجة التابعة لديار بكر، تم تحديد اسم التنظيم الذي كان معروفًا بـ “أصحاب الأحذية العمالية”، بسبب ارتدائهم هذه الأحذية في أثناء هجومهم على عشيرة بوجاك الكبيرة، والمعروفة في بلدة سيفرك في أورفا، بـ “حزب العمال الكردستاني” (PKK). وفي الاجتماع ذاته، أعلن التنظيم توسيع نطاق نشاطه، وأنه سيبدأ تطبيق أنشطته في المدن.

حزب العمال الكردستاني (PKK) الذي قتل 243 شخصًا، منهم 213 مدنيًا، في حرب المدن التي استمرت ثلاث سنوات وتوقفت بسبب انقلاب 12 أيلول/ سبتمبر 1980 وحكم المجلس العسكري، قرر عام 1984 بدء حرب شعبية طويلة الأمد، في إطار المفهوم الذي طرحه الزعيم الصيني ماو تسي تونغ. وقام التنظيم بأول هجوم كبير في 15 شباط/ فبراير 1984. حيث هاجم الإرهابيون مراكز الشرطة ومخازن الأسلحة في بلدتي (إروه) في سيرت و(شمدينلي) في هكاري، منذ ذلك الحين، لم يغب تنظيم PKK من أجندة الإرهاب في تركيا.

منذ سنواته الأولى، استخدم تنظيم (PKK) الهجمات الإرهابية ضد المدنيين، وخاصة الأكراد منهم، كأسلوب للقمع. ففي التسعينيات استهدف تنظيم (PKK) المعلّمين الذين عينتهم تركيا جنوب شرق البلاد، وأحرق العديد من المدارس، وأعدم المعلمين رميًا بالرصاص، بعد زعم أوجلان أنهم “جزء من مشروع دمج الأكراد”. وفي الثمانينيات والتسعينيات أيضًا، اقتحم تنظيم (PKK) القرى، وارتكب فيها مجازر راح ضحيتها العديد من المدنيين. في المرحلة التي بدأ فيها تنظيم (PKK) بشنّ حملة كبيرة لتدمير جنوب شرق تركيا حيث باتت ممارسة الحياة الطبيعية على إثر الهجمات مستحيلة، كانت مجلة (SERXWEBUN) التابعة للتنظيم تصوّر المجازر على أنها “قتل عملاء الدولة والمتعاونين معها”، في حين كان من بين القتلى نساء وأطفال ورضّع. حتى يومنا هذا، تسبب تنظيم (PKK) في مقتل ما لا يقل عن 40 ألف شخص في تركيا.

بالرغم من اعتقال عبد الله أوجلان زعيم تنظيم (PKK) بعملية في كينيا، في 15 كانون الثاني/ يناير 1999 ومن ثم سجنه، أعاد التنظيم الإرهابي ترتيب صفوفه، واستمر في نشاطاته الإرهابية، بفضل عناصر رفيعي المستوى قد درّبهم في أثناء وجوده في سورية.

لا تستغربوا من ذلك، فأوجلان عاش في سورية 19 عامًا، وذلك عندما علم أن المخابرات التركية وقوات الأمن تلاحقه، بعد حادثة سرقة مشفى “غوفان” التي شارك فيها كـ مستطلع عام 1978، هرب من أنقرة واختبأ في منطقتي “فيران شهير” و”سوروج” قرب الحدود التركية السورية، ومن ثم انتقل إلى سورية.

في مقابلةٍ أجراها مع إحدى القنوات الإعلامية التركية عام 2011، بالتزامن مع ازدياد قمع التظاهرات، قال نائب الرئيس السوري السابق عبد الحليم خدام (الذي كان يُعدّ الصندوق الأسود لحافظ الأسد وهرب عام 2005 لخلافه مع بشار الأسد) واصفًا مجيء أوجلان إلى دمشق: “لعب شقيق حافظ الأسد جميل الأسد، الذي توفي في كانون الأول/ ديسمبر 2004، دورًا مهمًا في تثبيت إقامة عبد الله أوجلان في سورية، في تموز/ يوليو 1979. أظن أن جميل الأسد جلب أوجلان ليستخدمه ضد تركيا، على الرغم من معارضتي لذلك، بصفتي نائب الرئيس والمسؤول عن السياسة الخارجية. كان جميل الأسد مقرّبًا من أوجلان، ولم يكن حافظ الأسد يلتقي بأوجلان بشكل مباشر، لكنه كان يتلقى المعلومات التي تخص أوجلان من شقيقه جميل بشكل دوري”.

معلومة أخرى قدّمها عبد الحليم خدام كانت لافتة للنظر: “خلال هذه الفترة، كان أوجلان يقيم في مبنى واحد مع الملحق العسكري التركي وسط دمشق. كانوا في طوابق مختلفة في المبنى نفسه. ولم يكن الملحق التركي على علم بذلك. وعندما قال ضابط استخبارات النظام لأوجلان: أنت تقيم في مكان خطير، أجاب أوجلان: أعلم منذ اليوم الأول أنني في المبنى الذي يسكن فيه الملحق العسكري التركي، لكنه لا يعرف أنني هنا، أنا مرتاح جدًا، لن يخطر في بال أحد أنني في المبنى الذي يقيم فيه مسؤول تركي رفيع المستوى، وهذا يعني أنني أعيش في أكثر المباني أمانًا في سورية”.

عمل زعيم تنظيم (PKK) الإرهابي عبد الله أوجلان الذي عاش تحت حماية النظام السوري، من عام 1979 حتى 1998، على إدارة جميع الأنشطة الإرهابية التي استهدفت تركيا من داخل الأراضي السورية طوال 19 عامًا. واضطرت إدارة حافظ الأسد التي لم تكترث للتنبيهات التركية، إلى إخراج زعيم التنظيم الإرهابي من الأراضي السورية عام 1999، خوفًا من تلميحات أنقرة بشن حربٍ على دمشق، عقب الرسالة التي وجهها قائد القوات البرية التركي أتيللا أتيش، إذ قال: “لقد نفد صبرنا”.

إن عملية إعدام تنظيم (PKK) الإرهابي لـ 13 مواطنًا تركيًا، كانوا قد أُسروا سابقًا، بالتزامن مع إطلاق تركيا عملية (مخلب النسر-2) ضد التنظيم الإرهابي في منطقة (غارا) شمال العراق، جعلت الحزن يخيّم على كل البلاد.

وبهذه المناسبة، أردت تسليط الضوء على تنظيم (PKK) الإرهابي، وعلاقته بالنظام السوري التي هي من العوامل التي تؤثر بشكل مباشر في سياسة تركيا تجاه الحرب في سورية. إذا اتضحت تفاصيل هذه العلاقة من الماضي حتى الحاضر، فستتّضح بعض المواقف الغامضة، لكن شرحها كلها غير ممكن هذه المقالة، لذلك سأستكمل الكتابة في المقالة المقبلة من حيث انتهيت.

ترجمة فارس جاسم

Abdullah Öcalan’ın geçmişi ve Suriye’de geçirdiği yıllar (1. Bölüm)

Kendi iddiasına göre annesi Türk, babası Kürt olan Abdullah Öcalan, Türkiye’nin güneydoğusunda, Şanlıurfa’nın Halfeti ilçesinde doğdu. Doğum yılının 1947-48 olduğu tahmin edilse de, üniversite kayıtlarında 1951 olarak geçer.

İlginçtir ama, bugün adeta terör örgütü PKK’nın üyelerinin ve sempatizanlarının sadece lideri değil, aynı zamanda idolü olan Öcalan’ın, güvenilir kaynaklara göre, çocukluk yıllarında asker olmak istiyordu. Ancak askeri lise sınavlarını kazanamayınca, Ankara’da Anadolu Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi’ne girdi. Yine ilginç bir biçimde bugün Marksist-Leninist ideolojideki bir terör örgütünün lideriyken o yıllarda muhafazakâr (Türkiye’deki anlamıyla sağcı ve dindar) olan Öcalan, Türkiye’nin en önemli gazetecilerinden biri olan ve 1993’te faili meçhul bir suikasta kurban giden Uğur Mumcu’nun “Kürt Dosyası” kitabına göre, Ankara’da camilerde bazen namaz kılar; öte yandan anti-komünist faaliyetlere ve Komünizmle Mücadele Derneği’nin toplantılarına katılırdı.

Öcalan, 1969’da Diyarbakır’da başladığı devlet memurluğu görevini sürdürürken Hukuk Fakültesine kaydoldu ve aynı yıl Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesine geçiş yaptı. Komünist görüşlere ilgi duymaya üniversite yıllarında başladı. Abdullah Öcalan, Suriye’de “Ali Kayyali” adıyla tanınan Mihraç Ural’ın “Acilciler” kanadında yer aldığı, Marksist-Leninist bir örgüt olan ve “kentsel gerilla savaşı”nı benimsediğini açıklayan yasadışı THKP-C’ye doğrudan üye olmasa da, üniversitede bu örgütle bağlantılı bir gruba katıldı. Ve yine ilginçtir ki, bugün Türkiye’de Beşar Esad rejiminin en açık destekçisi olan ve PKK’ya karşı Türkiye’nin Suriye rejimi ile iş birliği yapması gerektiğini iddia eden Vatan Partisi’nin Başkanı Doğu Perinçek’in, o dönem lideri olduğu Türkiye ihtilalci Komünist Partisi’nin bildirilerini dağıtmak suçundan 1972’de gözaltına alındı ve yedi ay cezaevinde kaldı. Esad rejimi destekçisi Perinçek, daha sonra Öcalan’la, 1989 Ekim ayında ve 1991 Nisan ayında o dönem Suriye’nin kontrolünde olan Lübnan’ın Bekaa vadisinde iki kere daha görüşecekti.

1973’te sosyalist bir Kürdistan hayali kurmaya başlayan ve bu doğrultuda taraftar toplamaya başlayan Öcalan’ın Ankara’da arkadaşlarıyla kiraladığı bir evde başlayan toplantıları, bir yıl sonra Ankara Demokratik Yüksek Öğretim Derneği isimli bir organizasyona dönüştü. Bu dernek kısa süre içinde, Türkiye’nin Kürtlerin yoğun nüfusta olduğu Güneydoğu bölgesine taşınarak, özellikle Kürt gençlere yönelik propaganda faaliyetlerine başladı. Bu derneğin kurucuları arasında, bugün PKK terör örgütünün üst düzey yöneticilerinden olan Cemil Bayık, Duran Kalkan, Mustafa Karasu da bulunuyordu.

Dernek 1975’te komünizm propagandası nedeniyle kapatıldı; ancak Ankara çıkışlı o küçük grup, Güneydoğu’da topladıkları sempatizanları ile birlikte, Abdullah Öcalan’ın ön isminin Kürtler arasındaki kısaltması olan “Apo” kelimesinden yola çıkarak, kendilerine “Apocular”, faaliyetlerine “Apoculuk” adını vererek büyümesini sürdürdü. Apocular, 1978’den itibaren Türkiye’de, öncelikli olarak Güneydoğu’daki Kürt aşiretleri hedef alan eylemlerle adını duyurmaya başladı. Bunun amacı, kendilerine karşı çıkacak Kürtleri durdurmak ve korkutmak, ya da Kürtler arasında onlara alternatif olarak ortaya çıkabilecek grupların önünü kesmekti. Şanlıurfa’nın Siverek ilçesindeki büyük ve ünlü Bucak aşiretine karşı gerçekleştirdikleri saldırılarda giydikleri ayakkabılar nedeniyle halk arasında “Mekaplılar” olarak da anılan örgütün adı, 27 Kasım 1978’de Diyarbakır’ın Lice ilçesi Fis mahallesinde düzenlenen bir toplantıda Kürdistan İşçi Partisi (PKK) olarak netleşti. PKK aynı toplantıda hareket alanını genişlettiğini ve şehir eylemleri metotları uygulamaya başlayacağını da ilan etti.

Şehir çatışmalarının, üç yıl boyunca devam edecek olan askeri cunta yönetimi nedeniyle duracağı 12 Eylül 1980 Darbesi’ne kadar, 213’ü sivil, 243 kişiyi öldüren PKK, 1984’te Çinli lider Mao Ze Dungt tarafından ortaya atılan konsept çerçevesinde, o günden itibaren uzun süreli bir halk savaşı başlatma kararı aldı. Örgüt ilk büyük saldırısını 15 Şubat 1984’te yaptı. Siirt’in Eruh ve Hakkari’nin Şemdinli ilçelerini basan teröristler, bölgedeki karakol ve askeri lojmanlara saldırdı. O günden sonra PKK, Türkiye’nin terör gündeminin merkezine yerleşti.

PKK en başta Kürtler olmak üzere, sivillere yönelik terör saldırılarını, bir baskı yöntemi olarak ilk yıllarından bu yana kullandı. 90’lı yıllarda Öcalan’ın Türkiye’nin doğu bölgelerine tayin olan öğretmenlerin, Kürtleri asimile etme projesinin bir parçası olduğunu söyleyerek onları hedef göstermesi sonucu, PKK çok sayıda okul yaktı ve öğretmenleri kurşuna dizdi. Yine 80 ve 90’lı yıllarda PKK’nın gerçekleştirdiği köy baskınları ve katliamlar sonucu çok fazla sivil hayatını kaybetti. Türkiye’nin Güneydoğusunda normal hayatı sürdürmenin imkansızlaştığı ve büyük bir yıkım kampanyasının başladığı süreci, PKK bu katliamları yayın organı Serxwebun’da, “devletin ajan ve işbirlikçileri öldürdük” şeklinde ilan ederken, katledilenlerin arasında kadınlar, çocuklar, hatta bebekler de vardı. Bugün itibarıyla PKK’nın Türkiye’de 40.000’den fazla kişinin ölümünden sorumlu olduğu biliniyor.

PKK lideri Abdullah Öcalan, 15 Ocak 1999’da Türkiye’nin gerçekleştirdiği bir operasyonla Kenya’da yakalanarak cezaevine konulsa da PKK, Suriye’de geçirdiği uzun yıllar içinde yetiştirdiği üst düzey elemanları sayesinde, terör örgütü yeniden toparlandı ve terör faaliyetlerini sürdürdü.

Evet, yanlış duymadınız; Öcalan Suriye’de tam 19 yıl yaşadı. 1978’de bizzat keşif faaliyetlerine katıldığı Güven Hastanesi Soygunu’ndan sonra, Türk istihbaratının ve güvenlik güçlerinin kendisini takip ettiğini öğrenince, Ankara’dan kaçtı; önce Türkiye’nin Suriye sınırına yakın Viranşehir ve Suruç bölgelerinde bir süre saklandı. Ardından Suriye’ye geçti.

Bir dönem Hafız Esad’ın karakutusu sayılan ve oğul Beşar Esad’la ters düşerek 2005’te Suriye’den ayrılan eski Suriye Devleti Başkan Yardımcısı Abdülhalim Haddam, Suriye’de protestoların ve rejimin şiddetinin artmaya başladığı 2011 yılında Türk medyasına verdiği röportajda, Öcalan’ın Şam’a gelişini şöyle anlatıyordu: “Abdullah Öcalan’ın Temmuz 1979’da Suriye’ye yerleşmesinde, Hafız Esad’ın Aralık 2004’te ölen kardeşi Cemil Esad önemli rol oynadı. Ben başkan yardımcısı olarak dış politikadan sorumlu olduğum için karşı olduğumu söylemiştim. Buna rağmen, Cemil Esad’ın Öcalan’ı Türkiye’ye karşı kullanmak için Suriye’ye getirdiğini sanıyorum. Cemil Esad, Öcalan’la çok samimiydi. Hafız Esad, Öcalan’la direkt görüşmüyordu ama Suriye’de bulunduğu süre içinde Öcalan ile ilgili bilgileri muntazam bir şekilde Cemil Esad’tan alıyordu.”

Abdülhalim Haddam’ın verdiği bir başka bilgi ise oldukça çarpıcıydı: “Bu süreçte Öcalan, Şam’ın merkezinde Türk Askeri Ataşesi’yle aynı binada kalıyordu. Aynı binanın değişik katlarındaydılar. Türk Ataşe, Öcalan’ın aynı binada kaldığından haberdar değildi. Rejimin muhabarat yetkilisi, ‘Can güvenliğin için tehlikeli bir yerde kalıyorsun,’ dediğinde Öcalan şu cevabı verdi: ‘Türk Askeri Ataşesi’yle aynı binada olduğumuzu ilk günden beri biliyorum ama o benim burada oturduğumu bilmiyor. Onun için çok rahatım; böyle üst düzey bir Türk yetkilisiyle aynı binada kaldığım hiç kimsenin aklına gelmez. Suriye’nin en güvenli binasında oturuyorum demektir.’”

1979’dan 1998’e kadar Şam rejiminin himayesinde yaşayan PKK terör örgütü lideri Öcalan, 19 yıl boyunca Türkiye’ye yönelik tüm kanlı eylemlerini Suriye topraklarından sevk ve idare etti. Türkiye’nin hiçbir uyarısına kulak asmayan Hafız Esad yönetimi, en nihayetinde, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin o dönemki Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Atilla Ateş’in Suriye sınırında “Artık sabrımız kalmadı,” mesajını müteakip Ankara’dan gelen savaş imalarından korkarak 1999’da terör örgütü liderini topraklarından çıkarmak zorunda kaldı.

Türkiye’nin bu ay Kuzey Irak’ın Gara bölgesinde PKK’ya karşı gerçekleştirdiği Pençe-Kartal 2 Harekatı devam ederken, terör örgütünün daha önceden rehin aldığı 13 Türk’ü kafalarından vurmak suretiyle infaz etmesi, tüm ülkeyi yasa boğdu.

Ben de bu vesileyle, Türkiye’nin Suriye iç savaşına ilişkin politikalarını doğrudan etkileyen PKK faktörünü ve terör örgütünün Suriye rejimi ile ilişkisini tartışma gereği duydum. Bir yazıya sığmayacak bu ilişki geçmişten bugüne anlatılırsa, bazı karmaşık görünen durumlar daha iyi anlaşılacaktır diye düşünüyorum. Bu nedenle, bu konuya bir sonraki yazımda kaldığım yerden devam edeceğim.